Η Φυσιολογική Ανάπτυξη της Ομιλίας

Γράφτηκε στις 28/11/2011
Συγγραφέας: Σαμίου Γεωργία, Λογοθεραπεύτρια
 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 

Η ανάπτυξη της ομιλίας και της επικοινωνίας είναι πολύ σημαντική τόσο
για το παιδί, όσο και για την οικογένειά του. Η ομιλία είναι άρρηκτα
συνδεδεμένη με τη σκέψη και τη νόηση. Η αλληλεπίδραση του παιδιού με την
ομιλία ξεκινά από την εμβρυακή ηλικία, αναπτύσσεται κατά την βρεφική και
ολοκληρώνεται κατά την νηπιακή και παιδική ηλικία. Το παιδί, μέσω της
ομιλίας, μπορεί και εκφράζει τις επιθυμίες, τις ανάγκες, τους φόβους
του, τα συναισθήματα του, ιδέες και απόψεις.
Επιπλέον, επιτυγχάνεται η οριοθέτηση του εγώ, η ανάπτυξη των κοινωνικών
σχέσεων, η αυτοεκτίμηση, και η αυτονομία του παιδιού. Είναι σημαντικό
λοιπόν κατά την εξελικτική της πορεία να διασφαλίζονται οι απαραίτητες
προϋποθέσεις για τη ομαλή πορεία της ανάπτυξης της ομιλίας ώστε το παιδί
να κατακτήσει τις βασικές δομές της μητρικής του γλώσσας.

Η επικοινωνία επίσης των παιδιών ξεκινά από πολύ νωρίς, αρχικά, με μη
λεκτικούς τρόπους, όπως ένα βλέμμα, ένα χάδι, το κλάμα, το γέλιο, μια
αγκαλιά. Τα μωρά αντιδρούν στον ήχο της φωνής των γονιών τους, δίνοντας
έτσι ένα σημάδι επικοινωνίας. Αργότερα, αρχίζει το «βάβισμα» και
σταδιακά, περνώντας από τα διάφορα αναπτυξιακά στάδια και
χρησιμοποιώντας την μίμηση, καταφέρνουν να χρησιμοποιήσουν

τον λεκτικό τρόπο επικοινωνίας.
Η επικοινωνία βοηθά πρωταρχικά στην εξυπηρέτηση 

των βασικών βιολογικών αναγκών του παιδιού. 
Επιπλέον παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των
κοινωνικών σχέσεων, την βελτίωση της αυτοεκτίμησης, 

την διευκόλυνση στο παιχνίδι και τις επαφές με τους συνομήλικους,
αλλά ακόμη και στην καθημερινή ζωή μέσω της αυτοεξυπηρέτησης.

ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

Το κάθε παιδάκι έχει τον δικό του ,διαφορετικό τρόπο ανάπτυξης.

Υπάρχουν φυσικά κάποια τυπικά ορόσημα στην ανάπτυξη του παιδιού
που μας βοηθούν να ελέγχουμε την εξέλιξή του
και να το βοηθάμε όταν και όπου χρειάζεται.
Παρακάτω αναφέρονται τα τυπικά στάδια της γλωσσικής εξέλιξης

του παιδιού σε κάθε ηλικία:
 
Από  0 - 6 Μηνών 
Αντιδρά σε ήχους και γυρίζει το κεφάλι του προς την αντίστοιχη κατεύθυνση.
Ανάλογα με τις ανάγκες του, διαφοροποιείται το κλάμα του.
Αναγνωρίζει οικείες φωνές και γελάει όταν του μιλάνε.
Μπορεί να μιμείται ήχους.

Μπορεί να παράγει ήχους ευχαρίστησης
Η φωνή του παρουσιάζει ποικιλία στην ηχηρότητα και τον τόνο.
Χρησιμοποιεί χειρονομίες για να δείξει αυτό που θέλει.
 
Από 7 - 12 Μηνών
 Κατανοεί το «όχι» και το «ναι».
 Ανταποκρίνεται στο άκουσμα του ονόματός του.
 Μπορεί να μιμείται περισσότερους ήχους.
 Βαβίζει δηλαδή εκφέρει γκου-γκου, μπα-μπα, ντα, πα-πα κτλ.
 Εμφανίζει έντονα στοιχεία προσωδίας και επιτονισμού.
 Ακούει όταν του μιλάνε.
 Σταδιακά αλλάζει το βάβισμα και χρησιμοποιεί σκόπιμα την ομιλία.
 Παρουσιάζει εκφραστικό λεξιλόγιο 1 εώς 3 λέξεις.
 Χρησιμοποιεί κυρίως ουσιαστικά.
 Κατανοεί απλές εντολές.
 
Από 13 - 18 Μηνών
 Η ομιλία του είναι σχεδόν ακατάληπτη.
 Ηχολαλεί.
 Ακολουθεί απλές εντολές.
 Μπορεί να εκφέρει κάποια σύμφωνα.
 Παρουσιάζει  εκφραστικό λεξιλόγιο 3  εώς 25 λέξεις ή και περισσότερες.
 Χρησιμοποιεί παράλληλα χειρονομίες και φώνηση.
 
Από 19 – 24 Μηνών
Η ομιλία του γίνεται σχετικά κατανοητή και αρχίζει να μοιάζει με την
ομιλία    Παρουσιάζει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 εώς 100 λέξεις ή και
περισσότερες.

Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο πάνω από 300 λέξεις.
Αρχίζει να χρησιμοποιεί προτάσεις με ουσιαστικά και ρήματα.
Χρησιμοποιεί προσωπικές αντωνυμίες (εγώ, εσύ, αυτός).
Μπορεί και απαντά στη ερώτηση «τι είναι αυτό».
Κάθεται και ακούει ιστορίες.
Κατονομάζει πέντε μέρη του σώματος και κάποια οικεία αντικείμενα.
Κατανοεί και ακολουθεί εντολές με δυο μέρη.
 
Από 2 – 3 Ετών
Η ομιλία του είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους.
Κατανοεί τις έννοιες «όλα» και «πολλά».
Κατονομάζει ζητώντας διάφορα αντικείμενα.
Προσδιορίζει διάφορα μέρη του σώματος.
Εκφράζει την ανάγκη του να πάει τουαλέτα.
Μπορεί και απαντά σε απλές ερωτήσεις.
Ακούει ιστορίες και τραγούδια.
Χρησιμοποιεί προτάσεις με 3 εώς 4 λέξεις.
Ρωτάει χρησιμοποιώντας δυο λέξεις.
Χρησιμοποιεί μερικούς γραμματικούς χρόνους, προθέσεις, 

άρθρα καθώς και αφηρημένες έννοιες.
Κατανοεί τις έννοιες ποιος, γιατί, πόσα είναι.
Αντιλαμβάνεται 500 εώς 900 λέξεις.
Παρουσιάζει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 εώς 250 λέξεις ή  περισσότερες.
Μιλάει δυνατά.
Κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη.
Παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήματα όταν μιλάει.
 
Από 3 – 4 Ετών
Κατανοεί και ακολουθεί σύνθετες εντολές .
Κατανοεί αντίθετες έννοιες (πάνω – κάτω, μεγάλο – μικρό).
Απαντά και κάνει απλές ερωτήσεις.
Μπορεί και εκφράζει τα συναισθήματά του.
Χρησιμοποιεί προτάσεις με 4 εώς 6 λέξεις.
Αντιλαμβάνεται 1200 εώς 2000 λέξεις.
Η καταληπτότητα της ομιλίας του αγγίζει το 80%.
Παρουσιάζει εκφραστικό λεξιλόγιο 800 εώς 1500 λέξεις.
Βελτιώνει τα γραμματικά και συντακτικά του λάθη.
Μπορεί και ψιθυρίζει. 
Χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό, αντωνυμίες, χρόνους ρημάτων. 
Κατανοεί τις έννοιες παρελθόν και μέλλον.
Συμμετέχει σε συζητήσεις.
 
 4 Ετών
Καταλαβαίνει τους αριθμούς, μέχρι το 3.
Αναγνωρίζει μέχρι 3 βασικά χρώματα.
Κατανοεί τις έννοιες του χώρου.
Κατανοεί πάνω από 2.800 λέξεις.
Παρουσιάζει εκφραστικό λεξιλόγιο 900 εώς 2000 λέξεις.
Χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις .
Χρησιμοποιεί σωστά τους κανόνες γραμματικής.
Κάθεται και ακούει μια ιστορία ενώ απαντά και σε ερωτήσεις.
Περιγράφει τη μέρα του στο σχολείο κ.α.
Μπορεί να ξαναφηγηθεί ακριβώς μια ιστορία.
Δίνει σύνθετες απαντήσεις.
Γνωρίζει τη χρήση αντικειμένων.


 Από 5 – 6 Ετών 
Γνωρίζει και κατονομάζει 6 χρώματα.
Κατονομάζει 3 σχήματα.
Κατανοεί περίπου 12.000 λέξεις.

Εμπλουτίζει συνεχώς το λεξιλόγιό του.
Συμμετέχει σε διαλόγους.
Μπορεί και μετράει μέχρι το 30.
Συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια και ακολουθεί τις οδηγίες.
Εκτελεί σύνθετες εντολές.
Κατονομάζει τις μέρες της εβδομάδας, αντίθετες έννοιες.
Χρησιμοποιεί κλίσεις και χρόνους ρημάτων (αόριστος, μέλλοντας).
Αντικαθιστά ελάχιστα φωνήματα.
Χρησιμοποιεί σωστές γραμματικά προτάσεις.
Επικοινωνεί εύκολα με παιδιά της ηλικίας του και με ενήλικες.

Η ανάπτυξη της ομιλίας είναι μια συνεχής διαδικασία. Το λεξιλόγιο
εμπλουτίζεται συνεχώς όσο μεγαλώνει το παιδί. Ωστόσο κάθε παιδί είναι
διαφορετικό και μοναδικό. Γι` αυτό τον λόγο ίσως παρουσιάζει μικρές
διαφορές από τα παραπάνω στάδια.

Αν όμως η απόκλιση είναι μεγάλη συνετό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν ειδικό.


Πότε πρέπει να αναζητήσω λογοθεραπευτική βοήθεια;

Παρότι το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης, δεν πρέπει να
επαναπαυόμαστε στο ότι το παιδί μας είναι μικρό και θα μιλήσει αργότερα.
Αν υπάρχει υποψία για κάποια διαταραχή στην επικοινωνία και τον λόγο του
παιδιού, θα ήταν πολύ χρήσιμο να λάβει μια λογοθεραπευτική αξιολόγηση,
για να διαπιστωθούν τυχόν διαταραχές.
 
Αναζητήστε βοήθεια, αν στην ηλικία των… 
 
18 μηνών
 

Το μωρό σας δεν αντιδρά στους ήχους. Ελέγξτε την ακοή του.
Δεν έχει βλεμματική επαφή.
Σταματήσει να μιλάει ή αν η ομιλία του παραμένει στάσιμη ή
παρουσιάζει ενδείξεις ότι χειροτερεύει. 
Λέει μόνο φωνήεντα και καθόλου σύμφωνα.
Χρησιμοποιεί 2-3 λέξεις δυσκατάληπτες ή λέει 2-3 λέξεις αλλά δεν τις
χρησιμοποιεί πάντα για να δηλώσει το ίδιο πράγμα, π.χ. βλέποντας τη
μαμά λέει "μαμά", αλλά το λέει κι όταν βλέπει τον μπαμπά τον αδελφό
κ.λ.π.

 2  χρόνων
 

Το λεξιλόγιο του αποτελείται από λίγες λέξεις (8 – 10 λέξεις).
Δεν συνδυάζει 2 λέξεις για να σχηματίσει σύντομες φράσεις και
προτάσεις.
Η ομιλία του παραμένει δυσκατάληπτη.
Χρησιμοποιεί μόνο λίγα ρήματα ή/και καθόλου άρθρα ή επίθετα.
Δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό.
Δεν εκτελεί απλές εντολές.
Δεν κατανοεί άρνηση και ερώτηση.


3 χρόνων
 

Η ομιλία του εξακολουθεί να είναι δυσκατάληπτη, το λεξιλόγιο του
περιορισμένο σε ουσιαστικά και λίγα ή καθόλου ρήματα, δεν
χρησιμοποιεί άρθρα, επίθετα, επιρρήματα, προθέσεις, δεν έχει την
έννοια του πληθυντικού και δεν σχηματίζει απλές προτάσεις π.χ. "η
Άννα πίνει γάλα".
Δυσκολεύεται να αρχίσει μια πρόταση ή αν επαναλαμβάνει συλλαβές ή
λέξεις.
Χρησιμοποιεί μικρές και όχι σωστά οργανωμένες προτάσεις.
Δεν μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα, δεν σχηματίζει
προτάσεις.   

 4 χρόνων
 

Οι προτάσεις του είναι μικρές και όχι σωστά οργανωμένες, π.χ. λέει
«όχι φάω», αντί να λέει «δεν θέλω να φάω», ή λέει «θέλω να πάω τι
κούνιες», αντί να λέει «θέλω να πάω στις κούνιες». 
Η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή π.χ. αφαιρεί συλλαβές από
πολυσύλλαβες λέξεις, δεν λέει απλά συμπλέγματα συμφώνων όπως
"κλαίω", "πλένω".
Δεν μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα.
Δυσκολεύεται να προφέρει όλα τα σύμφωνα.
Κάνει συντακτικά λάθη, µπερδεύει γνωστές και εύκολες λέξεις (π.χ.
«λάλα», αντί για «.γάλα») .


 5 χρόνων
 

Το λεξιλόγιο του είναι περιορισμένο, και οι προτάσεις του μικρές
και φτωχές σε περιεχόμενο. Σ' αυτή την ηλικία το παιδί πρέπει να
χρησιμοποιεί προτάσεις με 10-11 λέξεις. 
Δεν μπορεί άνετα να διηγηθεί ένα γεγονός και στην ομιλία του κάνει
πολλά σφάλματα. Σ' αυτή την ηλικία υπάρχει ανοχή μόνο για τους
φθόγγους "σ", "δ", "θ" και "ρ" τους οποίους μπορεί ακόμα να μην
προφέρει σωστά.
Όποια ηλικία και αν έχει το παιδί, καλό είναι να συμβουλευτείτε έναν
ειδικό αν:

Η φωνή του παιδιού είναι μονότονη, πολύ δυνατή ή πολύ σιγανή και αν
η χροιά της δεν είναι ανάλογη με την ηλικία.
Το παιδί μιλάει με τη μύτη.
Δυσκολεύεται να αρχίσει μια φράση ή επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις. 
Ξαφνικά και απότομα σταματήσει να μιλάει ή η ομιλία και ο λόγος του
αντί να βελτιώνονται, χειροτερεύουν.
Το παιδί, έχοντας μια αντικειμενικά μικρή δυσκολία ενοχλείται πολύ
και το συζητά επίμονα με τους γονείς του.
Δεν κατανοεί πάντα αυτό που του λέτε, δεν αντιδρά κατάλληλα στις
οδηγίες που του δίνετε ή δεν ανταποκρίνεται στις προσπάθειες που
κάνετε να επικοινωνήσετε μαζί του.
Μιλά «μωρουδίστικα» και η ομιλία του δεν έχει «καθαρίσει». Πρόσωπα
που δεν το βλέπουν συχνά δεν το καταλαβαίνουν. 
Η άρθρωσή του δεν έχει ακρίβεια και ορισμένες φορές ακούγεται σαν να
«μασάει» τις λέξεις.
Δεν έχει λεξιλόγιο το ίδιο πλούσιο με άλλα παιδιά της ηλικίας του.
Δε δείχνει σημάδια επικοινωνίας με το περιβάλλον. Δεν αντιδρά σε ήχους.
Κάνει στερεοτυπικές, μονότονες και επαναλαμβανόμενες κινήσεις του
σώματος, των άκρων ή του κεφαλιού.
Δεν εδραιώνει βλεμματική επαφή με πρόσωπα ή αντικείμενα.
Το παιχνίδι του είναι μηχανικό και δεν έχει συμβολισμό.
Ασχολείται με ιδιόρρυθμο τρόπο με τα αντικείμενα και τα παιχνίδια
του και έχει εμμονές.
Δεν διατηρεί το θέμα συζήτησης και δεν απαντάει εύστοχα σε ερωτήσεις.
Δυσκολεύεται να ξεκινήσει να μιλά, κολλάει στον πρώτο ήχο της λέξης
ή επαναλαμβάνει πολλές φορές την πρώτη συλλαβή. 
Πρόκειται για ένα παιδί του δηµοτικού που δεν λέει το «ρ» και το «σ».
Πρόκειται για ένα παιδί µε θέματα διάσπασης ή υπερκινητικότητας. 
Πρόκειται για ένα παιδί µε διάγνωση συνδρόµου ή διάγνωση
αναπτυξιακής διαταραχής.
Επαναλαμβάνει μικρές λέξεις όπως το "και" ή τα άρθρα των λέξεων.
Δυσκολεύεται να μάθει πράγματα καθημερινής ζωής ακόμα και μετά από
πολλές προσπάθειες.
Δεν έχει καλή μνήμη και το ίδιο πράγμα δεν μπορεί να το ξανακάνει
την επόμενη μέρα. 
Έχει δυσκολίες στο γραπτό λόγο, στην ανάγνωση και τη γραφή.

Η έγκαιρη παρέμβαση σε καθυστέρηση του λόγου ή διαταραχή, θα βοηθήσει

το παιδί να αποφύγει τις δευτερογενείς συνέπειες, όπως χαμηλή
αυτοεκτίμηση, μειωμένη κοινωνική δραστηριότητα, φόβο για επικοινωνία και
έκφραση και σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά, μαθησιακές δυσκολίες, που
σχετίζονται με την εξέλιξη του λόγου τους.
Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ομιλίας των παιδιών έχει η οικογένεια
και το περιβάλλον στο οποίο ζει. Η ενασχόληση με το παιδί και η
εκπλήρωση των αναγκών του είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την ανάπτυξή
του.