Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Τμήμα  Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης
(Sensory Integration S.I.)

 Θεωρία και ορισμός:
Ο όρος S.I. αφορά τη διεργασία σύμφωνα με την οποία ο εγκέφαλος
οργανώνει τις αισθητηριακές πληροφορίες από το σώμα και το περιβάλλον
(τις επιλέγει, τις συγκρίνει, ενισχύει, αναχαιτίζει και ταυτίζει),

με έναν ευέλικτο και συνεχώς μεταβαλλόμενο τρόπο 
ώστε να τις χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά.
Είναι η θεωρία που αναπτύχθηκε για να επεξηγήσει τη σχέση που είχε
παρατηρηθεί ανάμεσα α) στις διαταραχές στην διαδικασία ερμηνείας της
αισθητηριακής πληροφόρησης από το σώμα και το περιβάλλον και β) στις
διαταραχές της νευροκινητικής και ακαδημαϊκής μάθησης των ατόμων με
μαθησιακές δυσκολίες ή αδεξιότητες. Συνεπώς η αισθητηριακή ολοκλήρωση,
αποτελεί την επιτυχή μετατροπή ενός αισθητηριακού ερεθίσματος, σε πράξη
(π.χ γυρνάω το κεφάλι μου προς την πηγή του ήχου).
H Jean Ayres (1920-1988), αμερικανίδα εργοθεραπεύτρια και ψυχολόγος
είναι η θεμελιώτρια της αισθητηριακής ολοκλήρωσης.
 
Σε ποιες αισθήσεις/συστήματα αναφέρεται:
Όλες οι πληροφορίες που λαμβάνουμε για το περιβάλλον αλλά και για το
σώμα μας σε σχέση με το περιβάλλον,

έρχονται μέσω των αισθητηριακών μας συστημάτων. 
Όλοι γνωρίζουμε και αντιλαμβανόμαστε άμεσα  
τα ερεθίσματα που προσλαμβάνονται από  
την αφή, ακοή, γεύση, όσφρηση και όραση, αλλά λίγοι
συνειδητοποιούμε το πώς αισθανόμαστε το άγγιγμα,

την κίνηση του σώματος μας, την βαρύτητα, την ισορροπία. 
Υπάρχουν λοιπόν  συστήματα  υποδοχεων
που συλλέγουν πληροφορίες π.χ. για τον πόνο ή την θερμοκρασία, για το αν
είμαι όρθιος στο χώρο και τα πόδια μου πατάνε στο έδαφος.

Έτσι, η αίσθηση της κίνησης του σώματος στο χώρο και η αλλαγή στη θέση
του κεφαλιού προέρχεται από δομές στο εσωτερικό του αυτιού. Το σύστημα
αυτό ονομάζεται αιθουσαίο. Επίσης σταθεροποιεί την οπτική περιοχή και
κατευθύνει το βλέμμα (π.χ. όταν ένα παιδί αντιγράφει από τον πίνακα στο
τετράδιό του), παίζει βασικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας  (στατική
ή δυναμική) και του μυϊκού τόνου κυρίως των εκτεινόντων μυών, στον
αμφίπλευρο συντονισμό (συνεργασία δύο πλευρών του σώματος),

τη διατήρηση της κεφαλής σε ευθεία θέση, συμβάλλει στην ανάπτυξη λόγου,
ομιλίας και πνευματικών ικανοτήτων.
Η αίσθηση της θέσης των μελών του σώματος 

είναι στενά συνδεδεμένη με την αιθουσαία αίσθηση
και ονομάζεται ιδιοδεκτικότητα. Χάρη σε αυτό το σύστημα,
ένα άτομο μέσω των πληροφοριών που δέχεται από τους μυς και τις
αρθρώσεις είναι ικανό να αντιλαμβάνεται πού βρίσκεται το κάθε μέλος του
σώματός του στο χώρο, χωρίς να χρειάζεται να το παρακολουθεί (π.χ. όταν
αλλάζουμε ταχύτητες με το λεβιέ του αυτοκινήτου) 

και  να εκτελεί επιδέξιες κινήσεις με τα χέρια του 
(π.χ να κουμπώσει ένα κουμπί) και το σώμα του.

Η αίσθηση της αφής είναι αυτή που μας προστατεύει από τον πόνο
(αισθανόμαστε την υψηλή ή χαμηλή θερμοκρασία ή 

αν κάτι παράξενο περπατά επάνω μας) 
και αυτή που μας δίνει τη δυνατότητα ψιλαφώντας αντικείμενα
να μπορούμε να τα διακρίνουμε χωρίς να χρησιμοποιούμε την όρασή μας
(π.χ. αναζητούμε μέσα στην κασετίνα μας την ξύστρα, 

ενώ παράλληλα κοιτάμε τον πίνακα).

Τις περισσότερες φορές τα αισθητηριακά συστήματα συνεργάζονται ,

 ώστε να στείλουν όλες τις πληροφορίες στον εγκέφαλο 
και αυτός με τη σειρά του μέσω νευρολογικών διεργασιών 
να τις οργανώσει και να τις ερμηνεύσει,
με αποτέλεσμα το άτομο να ανταποκριθεί στο περιβάλλον.
Αυτή ακριβώς η διαδικασία είναι η αισθητηριακή ολοκλήρωση.
 
Πράξη ή κινητικός σχεδιασμός:

Την ανταπόκρισή μας στο περιβάλλον, την ακολουθεί η πράξη (ο κινητικός σχεδιασμός).
Η πράξη είναι η γέφυρα μεταξύ κίνησης και νόησης, απαιτεί σκέψη (ιδέα)
και την ικανότητα να οργανώνει κανείς(κινητικός προγραμματισμός)και να
καθοδηγεί μία σειρά συγχρονισμένων κινήσεων για την επίτευξη ενός
στόχου(εκτέλεση) (Ayres, 1972). Με τον κινητικό σχεδιασμό
οριστικοποιείται ο τρόπος χρήσης των άνω άκρων 

και του σώματος σε επίπεδο επιδεξιότητας (Ayres, 1988).                                
Για παράδειγμα ένα παιδί θέλει να περάσει ένα εμπόδιο θα πρέπει να
υπολογίσει νοητά το ύψος ώστε  να σηκώσει αρκετά το πόδι του, να
στηριχθεί στο άλλο πόδι και έπειτα αφού πατήσει στο έδαφος να σηκώσει
και το άλλο άκρο και να επαναλάβει την κίνηση. Αυτή η απλή δραστηριότητα
απαιτεί τη συνεργασία πολλών συστημάτων(οπτικό (εντοπισμός εμποδίου),
αιθουσαίο (διατήρηση ισορροπίας), ιδιοδεκτικό (σηκώνω αρκετά το πόδι μου
και με σωστή στάση)). Εάν δεν υπήρχε σωστή αισθητηριακή καταγραφή
προφανώς να μην πέρναγε το εμπόδιο (αναστολή πράξης) 

ή στην προσπάθειά του να έπεφτε. Συνεπώς όταν ένα παιδί παράγει πράξη 
(στο π.χ σηκώνει το πόδι του), φανερώνεται ότι ο εγκέφαλος 
οργάνωσε αποτελεσματικά τις αισθήσεις.
 

Δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης:

Η διαταραχή της αισθητηριακής ολοκλήρωσης αφορά δυσλειτουργία στις
νευρολογικές διεργασίες επεξεργασίας των αισθητηριακών 

ερεθισμάτων στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα 
και όχι βλάβη στο περιφερικό σύστημα ή στη
φλοιώδη δομή του εγκεφάλου και  δεν πρόκειται για νόσο ή για
παθολογοανατομική βλάβη. Συνυπάρχει όμως σαν διαταραχή, 

σε περιπτώσεις εγκεφαλικής βλάβης ή νόσων 
ή παθολογοανατομικών προβλημάτων. 
Εκεί θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην αξιολόγηση των συμπτωμάτων,
ώστε να καταλήξουμε με σιγουριά ότι πρόκειται για αισθητηριακή διαταραχή.
 
Η δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης εκδηλώνεται με:

•Ανεπαρκή κινητικό έλεγχο και κινητική αδεξιότητα. Παιδιά με
  δυσλειτουργία S.I. χαρακτηρίζονται ως αδέξια, φοβητσιάρικα και δειλά να
  εμπλακούν σε κινητικές δραστηριότητες.
•Ανασφάλεια ως προς την βαρύτητα
•Χαλαρός μυϊκός τόνος
•Διαταραχή του αμφίπλευρου συντονισμού
•Δυσκολίες στη μάσηση και κατάποση
•Ιδιαίτερη αναζήτηση ή αποφυγή οπτικών ερεθισμάτων
•Διάσπαση προσοχής
•Δυσκολία για χαλάρωση και διαρκής διέγερση
•Υπερκινητικότητα
•Δυσκολίες στον ύπνο
•Υπερευαισθησία στο άγγιγμα, στις κινήσεις, στους ήχους, σε υφές τροφών
•Υποαντίδραση σε αισθητηριακό ερεθισμό (π.χ. να μην αισθάνεται τον πόνο,
  να στριφογυρίζει γύρω από τον εαυτό του)
•Χαμηλή, ανεπαρκής αυτοαποδοχή και αυτοεκτίμηση, που οδηγεί σε
  προβλήματα συμπεριφοράς
•Καθυστέρηση στην ομιλία και στην  κίνηση
•Ανεπαρκή χωροχρονική οργάνωση
•Μαθησιακές δυσκολίες, με τελικό αποτέλεσμα τη δυσκολία 

  στη γενική ανάπτυξη του παιδιού.
 
Αξιολόγηση:

    Η αξιολόγηση της αισθητηριακής ολοκλήρωσης βασίζεται:
1) στη συγκέντρωση και ανάλυση πληροφοριών από το ιστορικό του ατόμου
    (παιδιά με αυτισμό, προωρότητα, εγκεφαλική βλάβη, υπερκινητικότητα,
    μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν συχνά δυσλειτουργία της S.I.)
2) στη συγκέντρωση και ανάλυση πληροφοριών 

    από τους γονείς και τον φροντιστή του παιδιού
3) στη συγκέντρωση και ανάλυση πληροφοριών 

    από τα διάφορα πλαίσια που φοίτα το παιδί
4) στη συγκέντρωση και ανάλυση πληροφοριών

    από το αισθητηριακό ιστορικό
5) στη συγκέντρωση και ερμηνεία των πληροφοριών

    από σταθμισμένα ή μη τεστ
6) στην κλινική άμεση παρατήρηση.
 
Παρέμβαση:

Η θεραπεία είναι μια ολιστική προσέγγιση και η παρέμβαση γίνεται από
εκπαιδευμένους στην αισθητηριακή ολοκλήρωση θεραπευτές 

και σε ειδικά εξοπλισμένο χώρο. 
Στα πρώτα στάδια της θεραπείας κυρίαρχο ρόλο κατέχει η
αύξηση της συχνότητας και διάρκειας των προσαρμοστικών αντιδράσεων.
Καθώς εξελίσσεται η θεραπευτική διαδικασία, ο θεραπευτής διαμορφώνει τις
συνθήκες, ώστε το παιδί να εμπλέκεται βαθμιαία σε πολυπλοκότερες
αντιδράσεις. Οι δραστηριότητες αποσκοπούν στη διατήρηση του μέγιστου
δυνατού επιπέδου εγρήγορσης, προετοιμάζοντας στο κεντρικό νευρικό
σύστημα να λειτουργήσει με στόχο 

την κορύφωση όλων των λειτουργιών, την πράξη.
Βασική αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας είναι ότι στοχεύουμε στην
βελτίωση της νευρολογικής διεργασίας

και στην οργάνωση των αισθητηριακών ερεθισμών 
και όχι στην εκπαίδευση συγκεκριμένων δεξιοτήτων. Το παιδί
δηλαδή με κακή ιδιοδεκτικότητα το οποίο πιέζει πολύ το πλαστικό ποτήρι
και το τσακίζει δεν θα το εκπαιδεύσουμε στο πώς να κρατάει το ποτήρι,
αλλά μέσα από την S.I. με τις κατάλληλες δραστηριότητες θα μπορέσει να
ρυθμίσει την ιδιοδεκτική του εισροή,

κάτι που θα παραμείνει σε οποιαδήποτε δραστηριότητα 
π.χ δεν θα πιέζει πολύ το μολύβι ώστε να σπάει η μύτη κ.τλ. 
Σε περιπτώσεις που η εκπαίδευση ιδιαίτερων δεξιοτήτων
κρίνεται αναγκαία τότε χρησιμοποιείται άλλο θεραπευτικό μοντέλο.
Η παρέμβαση γίνεται σε ατομικό επίπεδο βασισμένη στις δυνατότητες

και όχι στις αδυναμίες του παιδιού.
Η καθοδήγηση του θεραπευτή και η δημιουργία ενός περιβάλλοντος
παιχνιδιού και όχι θεραπείας, παροτρύνει και βοηθά το παιδί να εμπλακεί
σε δραστηριότητες που σε μη δομημένο περιβάλλον να δίσταζε. Επίσης το
γεγονός ότι το πρόγραμμα είναι εξατομικευμένο και βάση των δυνατοτήτων
του παιδιού, έχει πάντα θετικό αποτέλεσμα κάτι που προσφέρει ενίσχυση.
Υπάρχουν όμως και παιδιά με διαταραχές που δυσκολεύονται να
αλληλεπιδράσουν με το περιβάλλον και να εμπλακούν στις δραστηριότητες.

Ο θεραπευτής οφείλει να παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον ακόμη και
συναισθηματικά ασφαλές, τιμώντας ένα παιδί για αυτό που είναι και αυτά
που γνωρίζει. Το παιδί τότε θα αντιληφθεί την υποστήριξη και επομένως θα
είναι ελεύθερο να εμπλακεί και επωφεληθεί από την θεραπευτική αλληλεπίδραση.
Η αίθουσα είναι εξοπλισμένη με ελκυστικό υλικό όπως τσουλήθρες, τραπέζια
για να σκαρφαλώνουν, μαξιλάρια και τραμπολίνα, βαρέλια για να μπαίνουν
μέσα, κούνιες για να αιωρούνται, σχοινιά για να αναρριχούνται.
Ένα ευχάριστο επίσης περιβάλλον για τα παιδιά, είναι και η πισίνα. Το
νερό αποτελεί απτικό ερέθισμα και η αντίσταση που προσφέρει κατά την
κίνηση, δίνει ιδιοδεκτικότητα. Διάφορες δραστηριότητες μπορούν να
πραγματοποιηθούν μέσα στο νερό, 

όπου τα περισσότερα παιδιά αισθάνονται ασφάλεια και χαρά. 


 Οι γενικοί σκοποί της θεραπείας είναι:

1)Η βελτίωση της επεξεργασίας και οργάνωσης των αισθητηριακών ερεθισμάτων
2)Η αύξηση της συχνότητας και της διάρκειας των αντιδράσεων προσαρμογής
σε συγκεκριμένα αισθητηριακά ερεθίσματα
3)Η ανάπτυξη πιο πολύπλοκων βαθμιαία αντιδράσεων προσαρμογής
4)Η βελτίωση της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού
5)Η βελτίωση των αντιληπτικών δεξιοτήτων
6)Αύξηση του χρόνου συγκέντρωσης στην δραστηριότητα
7)Η βελτίωση των δεξιοτήτων αδρού συντονισμού
8)Η ανάπτυξη της γλωσσικής λεκτικής ικανότητας
9)Η βελτίωση των σχολικών επιδόσεων
10)Η προσαρμογή στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής καθώς και στην
ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.

Ως γονείς γνωρίζεται το παιδί σας καλύτερα απ΄ όλους. Με κάθε του
αντίδραση, κάθε του συμπεριφορά μέσα στην καθημερινότητα του σας δείχνει
έμμεσα και άμεσα τι θέλει, τι αναζητά, τι μπορεί, τι αποφεύγει. Αν
θεωρήσετε κάποια στιγμή υπερβολική μια αντίδρασή του, αν επίμονα
αποφεύγει δραστηριότητες, αν είναι νευρικό ή ιδιαίτερα υποτονικό μη
διστάσετε να ζητήσετε μια γνώμη από έναν ειδικό.

Η έγκυρη παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει το παιδί σας και αν του δώσει τα
εφόδια για μια ανεξάρτητη και ποιοτική ζωή. 
 
Θεραπευτική  Ακρόαση

Είναι μία μέθοδος θεραπείας που προσφέρει εξατομικευμένα προγράμματα
κατάλληλα για τα ειδικά αισθητηριακά θέματα του παιδιού. Χρησιμοποιείται
μια μεγάλη μουσική βάση η οποία είναι ηλεκτρονικά διαμορφωμένη για να
προκαλεί μία ειδική ανταπόκριση σε συγκεκριμένους τομείς χωρίς να
αλλάζει την ακοή. Η θεραπευτική ακρόαση βασίζεται στη μέθοδο των
Tomatis, Bernard και Steinbach και έχει αξιόπιστα αποτελέσματα.
Πληθυσμός που απευθύνεται:

•άτομα με διαταραχές αισθητηριακής ολοκλήρωσης και ρύθμισης
•διάχυτες αναπτυξιακές δυσκολίες
•ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
•Δ.Ε.Π.Υ
•σύνδρομα
•διαταραχή κινητικού συντονισμού
•είναι δεκτικό σε όλες τις ηλικίες
•σε παιδιά με ακουστικά ή κοχλιακά εμφυτεύματα είναι ακίνδυνο
Τομείς βελτίωσης:
•επίπεδο εγρήγορσης και ενέργειας
•συγκέντρωση
•αλληλεπίδραση με συνομηλίκους
•διάκριση και εστίαση σε ήχους
•πρότυπο αναπνοής
•χώρο-χρονικό προσανατολισμό
•αντίληψη του σώματος
•ρύθμιση βιολογικών ρυθμών (ύπνος/έγερση,  ενούρηση/αφόδευση…)
•ακολουθία και κατανόηση οδηγιών
•αμφιτερόπλευρο συγχρονισμό και κινητικό σχεδιασμό με χρονισμό και διαδοχή
•ανώτερο επίπεδο οργάνωσης
•έλεγχος συναισθημάτων
•μείωση βαρυτικής ανασφάλειας και φόβου σε ασταθείς κινούμενες επιφάνειες
•μείωση ερεθιστικότητας σε ήχους χαμηλών συχνοτήτων (ηλεκ. σκούπα,
σεσουάρ, μίξερ, διέλευση φορτηγών…)
•συναισθηματικός χρωματισμός ομιλίας
•μείωση άγχους και εμμονών

Αντενδείξεις:
-Σχιζοφρένεια
-Επιληπτικές κρίσεις που αποδεδειγμένα προκαλούνται από ήχο.



Τουρκοχωρίτη Μαργαρίτα
Τσιτσέλη Ελένη